DoçentlikYağmacı Dergi Listesi

Yağmacı dergilerle ilgili bütün ayrıntıları ”Yağmacı Dergiler İle İlgili Bütün Cevaplar Bu Makalede” başlıklı makalemizde anlatmıştır. Bu makalede ise yağmacı dergi listesi ile ilgili hususları, resmi  ve resmi olmayan yağmacı dergi listeleri ile bu konudaki yargı kararlarından bahsedilecektir.

Yağmacı Dergi Listesi Nedir?

Yağmacı Dergi Listesi Nedir?

Yağmacı dergi listesi kurumlar ve kişiler tarafından yapılan bir liste olup ülkemizde ve yurt dışında farklı kriterler çerçevesinde değerlendirilmektedir. Ülkemizde resmi bir yağmacı dergi listesi 2023 itibariyle henüz yoktur.

Yağmacı/şaibeli dergiler en genel tanımıyla; bilimsel yayınların geçtiği değerlendirme süreçlerinden uygun şekilde geçmeyen, düşük kalitede, tartışmaya açık yazıları kabul edip para karşılığında yayınlayan dergileri ifade eden terimdir. Bu koşulları sağlayan dergilerin tasnif edildiği yağmacı dergi listesi oluşturulması bir çok açıdan önem arzetmektedir.

Bu dergilerin ana amacı olabildiğince çok makale yayımlayarak para kazanmaktır. Bu amaç doğrultusunda yayımlanan makaleler nitelik, özgünlük ve etki açısından çok düşük bir standarda göre değerlendirilmekte, hızlı yayın yapma sözü ile yazarlar çok sayıda makale sunmaya teşvik edilmektedir.

YÖK Yağmacı Dergi Listesi Var Mıdır?

YÖK Yağmacı Dergi Listesi Var Mıdır?

Yükseköğretim Genel Kurulu’nun 07.03.2019 tarih ve 2019.3.88 sayılı kararı ile 30.12.2021 tarih ve 2021.18.643 sayılı kararı birlikte değerlendirildiğinde, yağmacı/şaibeli dergi nitelendirmesinde kullanılacak birtakım kriterlerin belirlenmesine rağmen bu kapsamda kabul edilecek dergilerin isimleri açıkça belirtilmek suretiyle bir yağmacı dergi listesinin oluşturulmamış olduğu görülmektedir.

Gerek YÖK gerekse ÜAK tarafından birtakım düzenlemeler yapılarak duyurular yayınlansa da resmi ve objektif olarak yayınlanmış bir yağmacı/şaibeli dergi listesi bulunmadığından jüri raporlarında ve Komisyon kararlarında birlik sağlanamamakta, aynı dergide yayın yaparak sorunsuz bir şekilde akademik atama ve terfiye hak kazanan akademisyenler mevcut iken bir başka akademisyen aynı dergideki yayını nedeniyle yağmacı/şaibeli dergi iddiası ile karşılaşmaktadır.

Aynı dergide yayımlanan bir eser bir adayın jüri üyesi tarafından kabul edilirken, bir başka adayın dosyasında farklı bir jüri üyesi tarafından kabul edilmeyebilmektedir. Şeffaf bir şekilde belirlenerek adayların erişime açılmış şaibeli ve yağmacı dergi listesinin bulunmaması; değerlendirme jürileri tarafından sübjektif yorumlara ve aynı dergide eserleri yayınlanmış iki aday için farklı değerlendirme yapılmasına sebep olmaktadır.

Öte yandan bir adayın aynı dergideki yayınla akademik atama ve terfi alabiliyor olması diğer adayın ise aynı dergideki yayınla yağmacı/şaibeli dergi iddiası ile karşılaşması; yağmacı/şaibeli dergi listesinin YÖK ya da ÜAK tarafından belirlenmesi gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Aksi takdirde şaibe kavramı objektif olarak değerlendirilmemiş olacak ve her adayın dosyasının farklı şekilde değerlendirilme sonucunu ortaya çıkaracaktır. Tüm adayların eşit koşullarda değerlendirilmesine olanak verilmesi için yağmacı dergi listesinin gerek adaylar gerekse jüri üyeleri tarafından bilinmesi ve değerlendirmelerin ona göre yapılması büyük önem arz etmektedir.

Yükseköğretim Genel Kurulu’nun ilgili kararları ile; yağmacı/şaibeli dergilerin doçentlik başvurusu şartlarında (beyannamede) kullanılamayacağı karar altına alınmış olmakla birlikte hangi dergilerin şaibeli/yağmacı dergiler olarak kabul edileceği belirtilmemiştir. Başka bir deyişle ücret talep eden dergilerin şaibeli/yağmacı dergi olarak kabul edileceğine dair bir kriter belirlenmemiş olup salt bir makalenin yayımlanması için dergiye ücret verilmiş olması o dergiyi yağmacı/şaibeli dergi olarak nitelendirmek için yeterli değildir.

Yağmacı/şaibeli dergilere ilişkin resmi bir listenin bulunmamasının doğal bir sonucu olarak bu konudaki görüşlerin sübjektif değerlendirmeler içereceği, şaibeli/yağmacı dergi tanımının yanlış yorumlara neden olabileceği ve bilim dünyasında oldukça saygın konumda olan dergileri bile zan altında bırakabileceği malumdur. Bu konuda şaibeli/yağmacı dergi listesi açıklanmadığı sürece tartışmaların devam edeceği görülmektedir.

Anayasa’nın 2. maddesinde belirtilen hukuk devletinin temel ilkeleri arasında “hukuki güvenlik” ve “belirlilik” ilkeleri yer almaktadır. Kişilerin hukuki güvenliğini sağlamayı amaçlayan hukuki güvenlik ilkesi, hukuk normlarının öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde Devlete güven duyabilmesini, Devletin de yasal düzenlemelerinde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerekli kılar. “Belirlilik” ilkesine göre ise düzenlemelerin hem kişiler hem de idare yönünden herhangi bir tereddüde ve kuşkuya yer vermeyecek şekilde açık, net, anlaşılır, uygulanabilir ve nesnel olması, ayrıca kamu otoritelerinin keyfi uygulamalarına karşı koruyucu önlem içermesi gereklidir.

İdarelerin düzenleyici işlemler yapabilme yetkisi Anayasamızın 124. maddesine dayanan anayasal bir yetki olması nedeniyle idareler tarafından, mevzuatla verilen görevlerin yerine getirilmesini teminen düzenleyici işlemler yapılabileceği açıktır. YÖK ya da ÜAK tarafından, yağmacı/şaibeli dergilerin listesi oluşturulmamıştır. 2547 sayılı Kanun’un ve Doçentlik Yönetmeliği’nin ilgili hükümlerinde

“Üniversitelerarası Kurulun görüşü üzerine Yükseköğretim Kurulu tarafından her bir bilim veya sanat disiplininin özellikleri dikkate alınarak belirlenecek yeterli sayı ve nitelikte özgün bilimsel yayın ve çalışmalar yapmak”

hususu doçentlik başvuruları için aranılan şartlar arasında sayıldığı, dolayısıyla Ülkemizdeki akademik yükseltmeler için yapılan yayınların önemli bir yere sahip olduğu, salt oluşturulan kriterlerle hangi dergilerin şaibeli/yağmacı olarak belirlenmesi noktasında hem jüri üyelerince hem de bilirkişilerce yapılacak değerlendirmelerin sübjektif olabildiği, gerek doçentlik başvuru dosyalarında tanzim edilen jüri raporları gerekse, ilgili mahkemelerce yaptırılan bilirkişi incelemesi sonucu dosyalara ibraz edilen bilirkişi raporlarına bakıldığında aynı dergi ile ilgili farklı sonuçlara varıldığı görülmekte olup bu durumun da hukuki güvenlik ve belirlilik ilkesine aykırı olduğu açıktır.

Yağmacı/şaibeli dergilere ilişkin olarak sadece kriter belirlenmesi yeterli olmayıp; hukuki belirlilik, hukuki istikrar ve öngörülebilirlik ilkeleri uyarınca Anayasa ve Kanunla verilen yetki ve görevler çerçevesinde idarelerce yapılacak periyodik inceleme ve araştırmalar sonucunda hangi dergilerin şaibeli/yağmacı olduğuna ilişkin bir liste de oluşturulabilir ve oluşturulmalıdır. Örneğin, TÜBİTAK Türkiye Adresli Uluslararası Bilimsel Yayınları Teşvik (UBYT) Programı dergi listesi her yıl güncellenmekte ve ilan edilmektedir. Bu listede olmayan dergilerle bilimsel yayın teşviğine başvuru yapılmamaktadır. Böyle bir liste yapılması mümkün iken yapılmamaktadır.

Kaldı ki; uluslararası kabul görmüş dergi listelerinde SCI-SCI Expanded kapsamında taranan, yüksek impact factor ve Q değerine sahip çoğu derginin, kendilerine gönderilen ve hakem değerlendirmesinden geçip basım için onay alan makalelerin open access (açık erişim) ve/veya print (basım) aşamasında basım ücreti aldıkları da bilinen ve sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Uluslararası bilim platformunda kabul görmüş, dergileri kendi içinde farklı kriterlere göre değerlendirip sınıflandıran bir kurum olan SCI-SCI Expanded gibi sınıflarda kabul edilen tüm dergileri, sadece yayın ücret politikalarını göz önüne alarak şaibeli olarak değerlendirmek yeterli bir yaklaşım değildir.

Açıklanan nedenlerle; hukuki belirlilik, hukuki istikrar ve öngörülebilirlik ilkeleri uyarınca hangi dergilerin yağmacı/şaibeli olarak kabul edileceğine ve yağmacı dergi listesinin ne olduğuna ilişkin objektif ve kesin kriterler belirlenmesi ve bir yağmacı dergi listesinin yayınlanması zaruridir.

Beall’s List Yağmacı Dergi Listesi Midir?

Beall’s List Yağmacı Dergi Listesi Midir?Yağmacı Dergi Listesi

Beall’s List, eski bir akademik kütüphaneci olan Jeffrey Beall tarafından oluşturulmuş olup yağmacı veya şüpheli akademik yayıncıları ve dergileri tanımlamak ve listelemek amacıyla yapılmıştır.

Yağmacı dergiler ile ilgili ilk sistematik çalışmayı 2009 yılında gerçekleştiren araştırmacı, Denver, Colorado Üniversitesinde kütüphaneci olan Jeffrey Beall’dir. Temel bazı ölçütler çerçevesinde İngilizce yayın yapan şaibeli dergileri listelemiş ve internet üzerinden “Beall’s List” adıyla yayınlamıştır Halen yağmacı bağımsız dergiler, yayınevleri, hırsız dergiler (hijacked journals), boş-beyhude yayıncılar (vanity press) ve yanıltıcı göstergeler listelerini güncelleyerek, “Beall’s List of Predatory Journals and Publishers” adıyla https://beallslist.weebly.com/ adresinden yayınlamaktadır. Söz konusu web sitesi incelendiğinde görüleceği üzere listeler detaylandırılmış ve farklı gruplar altında ele alınmıştır. Jeffrey Beall bu listeleri kurumsal bir kimlik altında gerçekleştirmediği ve internet sitesinde ölçütlerini net belirtmediği için eleştiriler de almaktadır.

Beall’in listelerinin dışında farklı kurum ve kuruluşlar da yağmacı dergiler ile ilgili listeler yayınlamaktadırlar. Bunlardan Cabells şirketi detaylı bir inceleme ile 16.000 yağmacı dergiyi, metrikleri, makale kabul koşulları ve riskleri ile birlikte araştırmacılara abonelik karşılığında sunmaktadır Beall’in listeleri ise herkese ücretsiz olarak açıktır.

Beall’in listeleri ne dayanarak Demir’in (2018) 735 dergi üzerinden yaptığı çalışma: ilk üçte yer alan yağmacı dergilerin adreslerine göre Hindistan (456), ABD (93) ve Türkiye’de (29), yayın yapanlara göre Hindistan (2592), Nijerya (1216) ve Türkiye’de (932), editörlerine göre Hindistan, ABD ve Türkiye’de olduğunu ortaya koymuştur. Ülkemizin belirtilen gruplarda ilk üçte yer alması dikkat çekicidir. Ek olarak, Cabells’in her yıl güncellenen listesi, yağmacı dergilerin sayısında yıllara göre sürekli bir artışın olduğunu ortaya koymaktadır. Yağmacı Dergi-Yayıncılar ve Niteliksiz-Şaibeli-Şüpheli Çalışmalar konu ile ilgili bu yazı okunabilir.

Bu bakımdan Beall’s List; şeffaflık eksikliği, subjektif kriterlere dayanma ve yasal yayıncılar ve dergilerin itibarına zarar verme konusunda eleştirilere de maruz kalmaktadır. Gerçekten de bu listede ismi yer alan yayıncıların ve dergilerin hangi kriterler üzerinden incelenerek listeye dahil edildiği net değildir. Beall’s List, bu nedenle tartışmalı bir kaynak olup güvenilirliği ve doğruluğu konusunda şüphe bulunmaktadır. Bu nedenle ülkemizdeki akademik atama ve terfi başvurularında değerlendirme yapan jüri üyelerinin ya da komisyonların bu listeye dayanarak bir dergiyi yağmacı/şaibeli dergi olarak değerlendirmesi doğru olmayacaktır. Nitekim YÖK Genel Kurulu tarafından bu hususta yapılan düzenlemeler ve alınan kararlar bellidir. Bu kararlarda yer alan kriterler üzerinden oluşturulmamış bir listeye dayanılarak yağmacı/şaibeli dergi iddiasında bulunulması hukuka aykırılık teşkil edecektir.

Resmi Yağmacı Dergi Listesi Olmadığı İçin Verilen İptal Kararları

Resmi Yağmacı Dergi Listesi Olmadığı İçin Verilen İptal Kararları

Her ne kadar YÖK, ÜAK ve bazı yükseköğretim kurumları tarafından yağmacı dergi listesi belirlemek yerine özellikleri belirtilmişse de bu özellikle net ve gerçek sonuçlara ulaşmayı mümkün kılmamaktadır. Bu bakımdan YÖK veya ÜAK tarafından belirlenecek bir liste ile jüri üyelerinin ya da diğer incelemecilerin dikkat edeceği sıralamaların yapılması sürecin daha nitelikli işlemesini sağlayacaktır.

Resmi bir yağmacı dergi listesi olmaması idari yargıya hakim ola belirlilik ilkesine aykırılık teşkil edeceğinden, yağmacı dergi şartlarının farklı yorumlanmasına ve aynı dergide yayını olan farklı kişilere farklı işlemler tesis edilmesine yol açmaktadır.

İstinaf incelemesinden geçerek kesinleşen Ankara 11. İdare Mahkemesi’nin iptal kararında özellikle resmi bir yağmacı dergi listesi olmamasından dolayı ÜAK işleminin önce yürütmesinin durdurulduğu akabinde iptal edildiği görülmektedir. Karar gerekçesinde yağmacı dergi listesinin olmaması ile ilgili şu değerlendirmelere yer verilmiştir:

“ÜAK açıkça, dava konusu A1 kodlu makalenin yayımlandığı derginin şeklen beyannamede kullanılamaz dergiler nitelemesine uymakla birlikte, Aday’ın gerekçesini belirterek ilgiii makaleyi beyan edebileceğini de açıklamıştır. Görüldüğü üzere ÜAKnın bu bildirimi aslında karmaşıklığa ve zıt düşüncelerin oluşmasına yol açabilecektir. Aynı dergide yayımlanan bir eser bir adayın başvurusunda jüri üyesi tarafından kabul edilirken, bir başka adayın dosyasında farklı bir jüri üyesi tarafından kabul edilmeyebilmektedir. …Öte yandan bir adayın aynı dergideki yayınla asgari koşulu sağlayıp doçent ünvanını alabiliyor olması diğer adayın ise aynı dergideki yayınla asgari koşulu sağlayamaması şaibeli dergi listesinin Üniversiteler Arası Kurul tarafından belirlenmesi gerekliliği sonucunu ortaya çıkarmaktadır.

Aksi takdirde şaibe kavramı objektif olarak değerlendirilmemiş olacak ve her adayın dosyasının farklı şekilde değerlendirilme sonucunu ortaya çıkaracaktır. Nitekim aynı dergi ile bazı adayların asgari koşulları sağlayıp doçent Unvanını aldıkları dosyada örneklerle sunulmuştur. Bu amaçla tüm adayların eşit koşullarda değerlendirilmesine olanak verilmesi için ŞAİBELİ DERGİ listesinin gerek adaylar gerekse jüri üyeleri tarafından bilinmesi ve değerlendirmelerin ona göre yapılması büyük önem arz etmektedir…”

Benzer şekilde Ankara 13. İdare Mahkemesi’nin 2022 tarihli Yürütmeyi Durdurma kararında “…yağmacı/şaibeli dergi olarak belirlenmiş ve bir liste halinde yayınlanarak adaylara duyurulmuş dergiler bulunmadığı anlaşılmıştır. Bu durumda davalı idarece şeffaf bir şekilde belirlenerek adayların erişime açılmış yağmacı/şaibeli dergi listesinin bulunmaması, …yağmacı/şaibeli dergi tanımı ile aynı dergide eserleri yayınlanmış iki aday için farklı değerlendirme yapılmasına sebep olunabileceği de gözetildiğinde söz konusu 6745644, 6745656 ve 6745667 nolu yayınların beyannamede kullanılmasında hukuka aykırı bir durum olmadığı, dolayısıyla davacının asgari başvuru koşullarını sağladığı anlaşıldığından tesis edilen işlemde hukuka uygunluk bulunmamaktadır.” denilmiştir.

Yağmacı Olmayan Dergi Listesi

Yağmacı Olmayan Dergi Listesi

Resmi yağmacı dergi listesinin olmaması bu konuda sübjektif kriterler çerçevesinde inceleme yapılması sonucunu doğurmaktadır. Bu hususta özellikle ÜAK doçentlik etik savunmalarında, ÜAK doçentlik komisyonuna yapılan itirazlarda ve yağmacı dergilerle ilgili açılan davalarda Akademik Hukuk & Danışmanlık olarak lehe çıkan sonuçları zaman buldukça güncelleyerek yayınlıyoruz. Akademik Hukuk & Danışmanlık Yağmacı Olmayan Dergi Listesi’ne tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Bu liste resmi bir liste değildir. Bilgilendirme amaçlı paylaşılmaktadır. Resmi bir yağmacı dergi listesi olmaması büyük haksızlıklar ortaya çıkardığından en azından tüm kurum ve kişileri bağlayan yargı kararları sonucu alınmış yağmacı olmadığında dair kararlar ile kurumlar tarafından yağmacı olmadığı kararı verilen dosyaların sonuçları paylaşılmaktadır.

Normal şartlarda ceza hukukundaki gibi düşünüldüğünde bir dergi yağmacı olduğu kanıtlanana kadar yağmacı değildir. Ancak ülkemizde bir dergi hakkındaki sadece yağmacı dergi iddiası olması doğrudan bu sonucu doğurduğundan en azıdan ‘aklanan’ dergilerin paylaşılması

Yağmacı Dergi İddialarında Akademik Hukuk & Danışmanlık Desteği

Yükseköğretim Hukuku kapsamında ortaya çıkan uyuşmazlıklardan biri de yapılan yayınlarla ilgili karşılaşılan durumlardan kaynaklanmaktadır. Şaibeli veya yağmacı dergide yayın yapılması bazen bilerek ve isteyerek olduğu gibi çoğu zaman dergilerin yayın politikasının yeterince açık olmaması ve araştırmacıların gerekli özeni göstermemesinden kaynaklanmaktadır. Hal böyle olunca tarafımızca yağmacı dergi konusunda açtığımız davalar ile takip ettiğimiz diğer işler kapsamında tecrübe edinmiş bulunuyoruz.

Yağmacı dergilerle ilgili ortaya çıkan bütün problemlerde gerekli araştırmaları yapıp emsal kararlar çerçevesinde hukuki süreçleri yönetiyoruz. Yağmacı dergi konusunda özel olarak çalışan hukuk bürosu olarak gerekli önlemleri alıyoruz.

Bu konuda İletişim Bilgilerimizden bize ulaşabilirsiniz. Uzaktan danışmanlık almak ve sorularınızı sormak için Online Danışmanlık Sistemimize bakabilirsiniz.

Bir yanıt yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Zorunlu alanlar * ile işaretlenmiştir.

Yorum Yap